Daar waar het riviertje de Ruhr zich door de noordelijke uitlopers van het Bergische Land slingert, ligt het oeroude stadje Hattingen. Niemand zou er ooit van gehoord hebben als hier niet jaarlijks de HATT werd gehouden – de Hattinger Astronomische Tausch- und Trödelmarkt. De Redlightgroup was erbij, met vier man sterk.
Als de eerste herfststormen de laatste blaadjes van de bomen rukken en klamme mistflarden ons het zicht op het zwerk ontnemen is het tijd voor … winterslaap? Welnee: Hattingen! Want ooit komen er – mag ik hopen – betere tijden en dan kun je maar beter je spullen op orde hebben.
De HATT vindt jaarlijks plaats even buiten het genoemde stadje in een grondig gerestaureerde fabriekshal. In tegenstelling tot de grote ATT in Essen die steeds commerciëler wordt, is “Hattingen” trouw gebleven aan zijn wortels. Hier zie je vele amateurs en volkssterrenwachten die hier hun gebruikte apparatuur en instrumentarium aanbieden, van kreupele fotocameralenzen en oude tijdschriftjaargangen tot mega-bino’s en H-alfa joekels. Uiteraard ontbraken Berlebach met z’n statieven en Meteoriten-König niet.
Vanzelfsprekend loopt zo’n bezoek uit op de verzuchting dat de spullen die je zoekt geheel ontbreken en datgene wat je niet zoekt in overvloed aanwezig is. Maar dat mocht de pret niet drukken. Daarbij gold deze verzuchting niet voor de kantine, waar wij ons gulzig stortten op de Brötchen mit Frikadellen bzw. Frankfurter.
Zodoende kon de groep zich na een gezellig en geslaagd dagje uit, met goedgevulde maag en dito knip, zich weer gut gelaunt naar onze eigen Heimat begeven.
VROOMSHOOP (van onze participerende verslaggever) – In de late ochtenduren van 25 oktober vond er een gedeeltelijke zonsverduistering plaats waarbij de maan zo’n 30% van de zonsdiameter afdekte en die in heel Nederland te zien was. Mits bewolking niet tussenbeide kwam natuurlijk. Ondanks tamelijk sombere weersvoorspellingen werd de waarneemactie een buitengewoon succes.
EclipskoekHet observatieteamWachten op het 1e contactVerduisteringsactie in volle gangVerduisteringsactie in volle gangGo!En knallen maarWe hebben beeld!
Paul kwam met het idee de eclips te gaan waarnemen in zijn tuin in Vroomshoop, waar zijn zonnige tuin naast zijn eigen observatorium ruimschoots plaats bood voor een handvol telescopen. Dat kwam de schrijver dezes goed van pas, omdat in zijn eigen tuin de afdalende oktoberzon de strijd met het geboomte van de buren langzaamaan moest opgeven. Het observatieteam was met drie man sterk aanwezig: gastheer Paul, Marten en de verslaggever.
Het personeel van de firma Murphy & Co, alom bekend van het van bovenaf ingrijpen bij talloze astronomische evenementen, bleek vandaag een collectieve baaldag te hebben opgenomen. Tijdens de twee verduisteringsuren waren er op z’n minst twee brede opklaringen, waardoor de verduistering in al zijn pracht kon worden bewonderd en gefotografeerd.
Er waren vier telescopen inzetbaar:
Pauls William Optics Megrez 72 voorzien van foliefilter en een Canon EOS DSLR-camera voor een timelapse-opname (foto 2 hieronder);
Een Coronado PST van dezelfde eigenaar met idem camera die aan een laptop vastzat (foto 1 hieronder);
Martens Takahashi FS-60 voorzien van een Herschelprisma voor visuele waarneming;
En de optiek van de verslaggever: een TeleVue 76 voorzien van een Solarscope FS-70 H-alfafilter met een ZWO ASI290MM camera voor de broodnodige protuberansen (foto’s 3-6 hieronder).
En tenslotte een ruime voorraad eclipsbrilletjes. Immers, je moet tijdens al dat gefotografeer absoluut niet vergeten ook even zelf te kijken. Want indrukwekkend is het: zo’n bizarre hap uit de zon.
1. Protuberansen door de PST2. De complete verduistering door de WO Megrez3. Hele zon.4. Ook de protuberans wordt verduisterd! 5. En daar istie weer! 6. Gecentreerd
Een koffietafel met gevulde eclipskoeken maakte het feest compleet, met na het einde van de voorstelling een door de gastheer verzorgde uitgebreide lunch, die dankzij het mooie weer buitenshuis kon worden genuttigd.
Naschrift
Op foto 4 hierboven is nog meer interessants te zien. Op de maanrand (in de rode cirkel in het plaatje hieronder) is duidelijk het profiel van een grote maankrater met middenberg zichtbaar.
Uitsnede van foto 4 hierboven. In de rode cirkel het profiel van een grote maankrater (Humboldt?)
Ik ben met diverse tools wat aan het passen, meten en rekenen gegaan. Volgens mij zou dit de krater Humboldt kunnen zijn (27°11’58”S, 80°54’5”E). Gezien de positie op dat tijdstip, de libratie en ook de afmeting (201 km) past het. Aan de zuidkant van de krater (direct links van de krater op de foto) ligt een berg. Ook dat klopt met de maankaart.
Aanstaande dinsdag 25 oktober is grofweg tussen 11 en 13 uur vanuit onze streken een gedeeltelijke zonsverduistering te zien. Een prachtig natuurverschijnsel, maar iedere keer vallen er toch ook weer oogletsels te betreuren. Nog steeds blijkt een grote groep mensen niet bekend met de gevaren van direct zonlicht in de ogen en met de combinatie zon en optiek in het bijzonder. Dat geldt niet alleen voor leken maar ook voor zogenaamde “experts”.
De vorige gedeeltelijke zonsverduistering, 10 juni 2021, genomen door een telescoop met H-alfa-filter. De komende zal er veel op lijken. (Foto auteur)
De site van Kamera-Express.nl – een van de grotere spelers op de fotografiemarkt – geeft “Tips en tricks om de zonsverduistering te fotograferen”. Ik heb ze met toenemende verbazing doorgelezen. Deze tips zijn ondeskundig, onjuist en zelfs ronduit gevaarlijk. Volg deze tips en als het een beetje wil heb je onherstelbare schade zowel aan je ogen als aan je camera.
Eclipsbril
De enige manier om met het blote oog veilig de zon waar te nemen is met een eclipsbril. Kamera-Express beweert echter: “Het is daarom verstandig om een eclipsbril opzetten [sic], óók als je door de camera naar de zonsverduistering kijkt.” Dit is gewoon een gevaarlijk advies! Of het nu een telescoop, een verrekijker of een cameralens betreft: het zonlicht wordt gebundeld als in een brandglas, in veel gevallen genoeg om een stuk papier in brand te zetten.
Een eclipsbril is niet bedoeld om achter een camera te gebruiken! Een eclipsbril is enkel ontworpen om de zon te observeren met het blote oog. Dit brilletje bestaat uit dun kunststoffolie met een opgedampt laagje metaal en zal onder het gefocust zonlicht gegarandeerd doorbranden. Ook kan de hitte van het gebundelde zonlicht de sensor, de sluiter en het diafragma van je camera beschadigen.
Beschadigde sensor na zonsverduistering (foto Lensrentals.com)
Filters
Kamera-Express.nl vindt het verstandig om een filter op je lens te zetten: “Je kan bijvoorbeeld een UV-filter of een sterke [sic] grijsfilter gebruiken.” Laat deze twee filters nu absoluut niet ontworpen zijn om de zon mee te fotograferen!
Een UV-filter op de lens verhoogt het contrast en voorkomt kleurzwemen op je opnamen bij zonnig weer waarbij veel UV in het spel is. Een grijsfilter is bedoeld om te stoeien met langere belichtingstijden. Beide filters zijn voor zonnefotografie volstrekt onvoldoende!
C’est le ton qui fait la musique
En dan de algehele toon van dit artikel: “er wordt afgeraden dat…”, “Het is daarom verstandig dat…”. Veel te vrijblijvend, de zon is niet om mee te spotten! Deze tips vallen onder de categorie “Wij raden aan om een parachute te gebruiken als je op 3000 meter hoogte uit het vliegtuig springt.”
Hoe dan wel?
De enige veilige manier om de zon te fotograferen – ongeacht welke camera dan wel lens je gebruikt – is het monteren van een astronomisch zonnefilter vóór het objectief van je camera. Deze zonnefilters bestaan uit reflecterend glas of folie in een vatting. Ze zijn volop en in allerlei maten verkrijgbaar bij bekende telescoopdealers.
Een objectief-zonnefilter om vóór de lens te plaatsen.
Daarmee bescherm je niet alleen je ogen tegen alle gevaarlijke straling als je door de optische zoeker kijkt, maar houd je ook de hitte uit je optische systeem en bescherm je het delicate interieur van je camera.
Let ook op dat dit filter zo op je objectief gemonteerd wordt dat het er niet per ongeluk af kan vallen of waaien. Plak het desnoods vast met tape.
Nog even dit
In het zonlicht schuilt het kwaad vooral bij golflengten die we met onze ogen niet kunnen waarnemen: infrarood en ultraviolet licht. Al bij het eventjes rechtstreeks naar de zon kijken met het ongewapende oog is schade aan het netvlies mogelijk. Dat geldt ook bij het waarnemen van de zon door huis- tuin- en keukenmiddeltjes als chipszakken, snoepwikkels, cd’s, zonnebrillen, zonnebankbrilletjes, donkere negatieven en beroete glaasjes. Voor alle geldt: deze zijn niet ontworpen op het tegenhouden van schadelijke golflengten en dus NIET VEILIG.
“Maar ik voel niets, dan is het toch veilig?” NEEN. Je netvlies heeft geen pijnzenuw, dus oogletsel ontstaat ongemerkt. En is onomkeerbaar. Dus bestel maar vast, die witte stok en ga maar braille leren… Om licht gewijzigd Johan Cruyff aan te halen: Je ziet het pas als het te laat is.
Vrijdagavond 11 Juli 2008 was de eerste bijeenkomst van de nieuwe waarneemclub Red Light Group. Nu 14 jaar later kunnen we terugkijken op 14 actieve jaren. Ook veel veranderingen; verhuizingen, werk en natuurlijk andere instrumenten en gadgets. Jaarlijks proberen we dit gezamenlijk te vieren, soms op een stoffig landweggetje met glühwein en warme worsten en de andere keer met een feestelijke BBQ.
Zaterdag 23-juli werd een landweg editie. I.v.m. de vakantie kon ons zuidelijke lid er niet bij zijn, de andere vier waren present op de welbekende waarneemlocatie. Na een bak koffie en de laatste nieuwtjes uitgewisseld te hebben was het tijd voor het opbouwen en waarnemen.
Pieter had zijn nieuwe Takahashi-optiek meegenomen en Marten een waardige tegenhanger ook van de firma Takahashi. Paul K. had zichzelf meegenomen en zelf had ik mijn net gerestaureerde 250mm Skywatcher bij me met de ASI air om het geheel aan te sturen. De bedoeling was om een nieuwe kans te wagen op de samenstand van bolhoop M10 en de komeet C/2017 K2 Panstarrs.
Meestal ben ik degene die veel te veel meesleept maar dit keer was dit iets gematigder. Helaas kwam ik erachter dat ik de 2” verleng-bus voor de focuser netjes thuis had laten staan… Deze was wel nodig om in focus te komen. Na wat rommelen met de aanwezige spullen is het uiteindelijk gelukt om het aan de praat te krijgen.
De shootout tussen beide takahashi telescopen was druk gaande zodat ik even tijd had om iets op te warmen in de kofferbak van mijn auto. De broodjes knakworst vielen goed in de smaak en na een mok glühwein en een sigaar was het tijd om stilaan de spullen weer in de auto’s te laden en huiswaarts te keren. Volgend jaar is het 15 jarig jubileum. Een mooi moment om wat groter uit te pakken met een BBQ of misschien wel een restaurant bezoek 😊
